İran’da 1953 yılında Başbakan Muhammed Musaddık’ın devrilmesiyle sonuçlanan darbedeki rolü nedeniyle ABD’ye karşı 71 yıl sonra açılan davanın birinci duruşması yapıldı.
Tahran 55’inci Milletlerarası Hukuk Mahkemesi’nde görülen davanın birinci duruşmasına Musaddık’ın torunu Mahmud Musaddık da katıldı.
402 BİN İRAN VATANDAŞI MÜDAHİL
Duruşmanın başında konuşan mahkeme hakimi Mecid Hüseyinzade, ülke genelinde 20’den fazla eyaletten yaklaşık 402 bin İran vatandaşının ABD hükümeti ve 6 Amerikalı yetkiliye karşı açılan davaya müdahil olduğunu söyledi.
Daha sonra davacıların avukatlarından Şami Akdem kürsüye çıkarak, “İstihbarat evrakları ve mevcut evraklar, CIA’nın, İngiliz istihbarat servisleriyle işbirliği içinde, 19 Ağustos 1953’te İran’ın yasal hükümetine karşı iç ve dış casusları kullanarak kapsamlı bir darbe planladığını gösteriyor. ABD’nin bu darbedeki temel hedefi İngiltere’nin İran’daki nüfuzunu kendi lehine çevirmekti” dedi.
MADDİ, MANEVİ, CEZAİ TAZMİNAT TALEBİ
İranlı avukat, darbe sonucunda İran vatandaşlarının uğradığı zararın tazmin edilmesi için mahkemeden ABD’ye karşı maddi, manevi ve cezai tazminata hükmetmesini talep ettiklerini belirtti.
Daha sonra duruşmada hazır bulunan Mahmud Musaddık, dedesinin petrolü ulusallaştırma çabasına yakından şahit olduğunu lisana getirdi.
Musaddık, mahkemeden legal İran hükümetini ortadan kaldırma ve ülkenin kaynaklarının yağmalanmasının yol açtığı büyük kayıplar nedeniyle ABD aleyhinde maddi, manevi ve cezai tazminata hükmetmesini istedi.
Duruşmaya ilerleyen günlerde devam edileceği belirtildi.
“AJAX OPERASYONU”
İran petrolünün ulusallaştırılması hareketine önderlik eden Başbakan Muhammed Musaddık, 19 Ağustos 1953’te ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından düzenlenen ve “Ajax operasyonu” olarak tarihe geçen darbeyle devrilmişti.
Daha sonra CIA’nın 2013’te kapalılığını kaldırdığı devlet arşivlerinde, bu darbede ABD ve İngiltere’nin rolüne dair ispatlar birinci defa kamuoyuna açıklandı. Evrakların birinde “Askeri darbe, ABD dış siyasetinin bir kesimi olarak CIA’nın idaresinde gerçekleştirildi” tabirleri yer almıştı.